Deze tekst was als een ingekorte versie op 31 december 2015 geplaatst in de Trouw.
De film Star Wars: The Force Awakens is inmiddels te zien in de bioscoop en bij Disney zitten ze lekker hun centjes te tellen. Als we de records mogen geloven, zijn ze meer dan tevreden met het resultaat.
De hype rondom Star Wars is vergelijkbaar met het Nederlands elftal die het WK speelt. Je kunt er simpelweg niet omheen. Op tv, in winkels, op het internet en natuurlijk in de bioscopen is het nieuwe ruimte avontuur volop aanwezig. Star Wars is wederom onze cultuur binnengedrongen en mediaconglomeraat Disney vindt dit meer dan prima. Disney heeft veel in de franchise geïnvesteerd en dat lijkt nu zijn vruchten af te werpen. In het openingsweekend van de zevende Star Wars film heeft Disney al $1.762.743.529 binnengehaald en heeft record na record verbroken. Een indrukwekkende prestatie, maar wat betekent dat voor onze cultuur?
Al vanaf de eerste film is Star Wars (1977) een groot fenomeen met een grote fanbase. Een fanbase die gedurende de jaren steeds meer legitimiteit vond in onze cultuur. De geekcultuur heeft met de komst van het internet steeds meer fundament in onze samenleving. De cultuur wordt geaccepteerd, aangepast en er wordt op gekapitaliseerd. Het mag duidelijk zijn dat Disney een culturele macht heeft met een invloedrijke franchise als Star Wars. Het is daarom kwalijk dat de nieuwe Star Wars film niet innoveert op het eigen format.
Ondanks de positieve castingkeuzes – een donkere man en een blanke vrouw in de hoofdrol – is de nieuwe Star Wars geen cultureel succes. Disney maakt zich schuldig aan een trend die steeds vaker in Hollywood voorkomt. De nieuwe Star Wars is alles behalve origineel. Je kunt het zelfs een remake noemen. De slechterik, de planeet des doods en het avontuur van de helden zijn nagenoeg hetzelfde als in A New Hope. Disney heeft ervoor gekozen om ieder detail uit de eerste film – bijvoorbeeld de ludieke bar vol met dansende aliens – als onderdeel te beschouwen van de Star Wars formule waardoor veel personages dezelfde fouten maken en waardoor de climax in veel opzichten identiek is aan de climax uit Episode IV. Als Episode IV niet zou bestaan was deel zeven wellicht een blockbuster-meesterwerk. Nu is Star Wars eerder een cultureel probleem.
Het gebrek aan originaliteit in Hollywood is ernstig. Hollywood durft steeds minder risico’s te nemen en innoveert daardoor niet. Als consumenten blijven wij meer en meer dezelfde formules consumeren. Disney kijkt naar het financiële succes dat zij met deze film geboekt hebben en worden daardoor bevestigd in de conservatieve keuzes die zij gemaakt hebben. De geldstroom naar Disney toe, geeft hen de macht om dicterend in deze formules te blijven. Het wordt moeilijk om een kleine film van de grond te krijgen – laat staan te marketen – tegenover de macht van Disney en Hollywood. Het verschil tussen kleine of unieke films en de oude vertrouwde Hollywood formules wordt dan steeds groter. Dit zijn films die onze culturele normen en waarden in twijfel trekken, ons uitdagen en ons unieke belevingen toespelen. We mogen immers niet vergeten dat de eerste Star Wars uitkwam in de Koude Oorlog. Veel waarden uit die film herhalen zich in het zevende deel. Een voorbeeld hiervan is het slechte rijk dat zich opnieuw een fascistische vorm aan heeft weten te meten en dat er opnieuw gestreden moet worden voor individualiteit en in het verlengde daarvan de democratie.
Disney’s reproductie van deze idealen is kwalijk. Wanneer het medium film niet innoveert zal onze cultuur ook achterblijven. Ik vraag daarom om kritisch te blijven. We kunnen het niet riskeren dat er een oligopolie ontstaat op onze cultuur en dat wij daarmee in een cirkel van consumeren belanden. De lezers die de nieuwste Star Wars film gezien hebben, moeten zich afvragen hoe nieuw deze film nou eigenlijk was. Disney verdient bakken met geld en met dat geld hebben zij nu de macht. De macht om de standaard te bepalen. En sinds deze kerst heet de standaard Star Wars: The Force Awakens.
Steven van Roosmalen
GESCHREVEN DOOR
