Recensie | The Hobbit: The Desolation of Smaug (Glenn Abbink)

There and Back Again….Het is inmiddels even geleden sinds mijn laatste recensie, maar met de terugkeer naar Middle Earth wilde en moest ik mijn rentree maken als recensent. Hopelijk levert het voldoende leesplezier op!

Titel: The Hobbit: The Desolation of Smaug
Regie: Peter Jackson
Cast: Martin Freeman, Richard Armitage, Ian McKellen, Ken Stott, Graham McTavish, William Kircher, James Nesbitt, Stephen Hunter, Dean O’Gorman, Aidan Turner, John Callen, Peter Hambleton, Adam Brown, Mark Hadlow, Jed Brophy, Lee Pace, Orlando Bloom, Evangeline Lilly, Cate Blanchett, Mikael Persbrandt, Sylvester McCoy, Luke Evans, John Bell, Stephen Fry, Ryan Gage, Benedict Cumberbatch
Schrijvers: Peter Jackson, Fran Walsh, Philippa Boyens, Guillermo del Toro
Genre: Actie/Avontuur/Fantasy
Speelduur: 161 min
Release: vanaf  11 december 2013 in de bioscoop

Veertien jaar geleden, 1999, begonnen de camera’s te draaien in Middle Earth. Alhoewel het een zware taak was, wist Peter Jackson van de The Lord of the Rings trilogie een van de meest lucratieve en succesvolste filmfranchises ooit te maken. Deze megaproductie won uiteindelijk 17 Oscars. Een opmerkelijk feit, daar ‘The Academy’ vrijwel nooit het felbegeerd beeldje uitreikt aan fantasyfilms. Na de laatste film uit de trilogie begonnen fans zich af te vragen of ook het boek voorafgaand aan The Lord of the Rings, The Hobbit, verfilmd zou gaan worden. Na heel wat gerommel achter de schermen nam Jackson ons in 2012 eindelijk mee terug naar Middle Earth met The Hobbit: An Unexpected Journey.

Nu een jaar later, is daar The Hobbit: The Desolation of Smaug, de film in de trilogie van boekverfilmingen van J.R.R. Tolkien’s The Hobbit. Deze film vervolgt de avonturen van het titelpersonage Bilbo Balings (Martin Freeman) tijdens zijn epische expeditie naar het verloren dwergenrijk Erebor. Hij wordt hierbij vergezeld door de tovenaar Gandalf the Grey (Ian McKellen) en dertien dwergen, onder leiding van de legendarische krijger Thorin Oakenshield (Richard Armitage). Kunnen we met deze nieuwe film al zien hoe de nieuwe trilogie zich verhoudt tot de oude?

The Hobbit: The Desolation of Smaug

Een eerste deel

Het eerste deel in de prequel trilogie, An Unexpected Journey, werd wisselvallig ontvangen. Vele vonden de film te lang, anderen konden geen genoeg krijgen van Middle Earth. Ikzelf val in de laatste categorie, maar mijns inziens werd de film wel geplaagd door drie problemen. Ten eerste is The Hobbit geschreven als een kinderverhaal en bezat het een andere toon dan The Lord of the Rings. Daarnaast was er de herkenningsfactor. De kijker was bekend met de personages (Gandalf, Bilbo, Gollum) en locaties (The Shire, Rivendell), waardoor de ‘wow-factor’ verdween. Ten slotte was de film het eerste deel van een trilogie (voorheen vormgegeven als een tweeluik), wat vaak het ‘probleem’ heeft dat het dient als een introductie van personages en het verhaal. Omdat er in de film veel nieuwe personages en locaties werden geïntroduceerd, ging hier veel tijd naar toe.

Een akte structuur

The Hobbit: The Desolation of Smaug fungeert als middendeel (tweede akte en confrontatie) van het narratief, hetgeen vaak problematisch is. De klassieke manier om een narratief vorm te geven, gaat volgens de drie aktestructuur: setup, confrontatie en ontknoping. Halverwege de 2de akte is er vaak een keerpunt in het verhaal en gebeurt er iets wat het verhaal een beslissende wending geeft. The Hobbit is echter een boek van een paar honderd pagina’s met een afgerond verhaal. Voor de adaptatie is aldus gekozen om drie delen te maken in plaats van twee. Maar waar creëer je dan als filmmaker en schrijver een logisch breekpunt in het verhaal en een middendeel met een logische spanningsboog? Dit is vaak een lastige situatie en voor de The Desolation of Smaug is de keuze gemaakt om het verhaal op te delen in verschillende subplots waardoor de film soms te hectisch wordt. Daarnaast eindigt The Desolation of Smaug met een abrupte cliffhanger….

Een klassiek narratief

De protagonist Bilbo Baggings is het belangrijkste en meest uitgewerkte personage in de films. Hij leidt aan het begin van het narratief een rustig leventje tot het moment waarop er iets gebeurt. Dit is een moment met ‘dramatische’ gevolgen. In de verdere dramatische ontwikkeling van het verhaal maakt de protagonist keuzes die tot een positieve of negatieve ontwikkeling kunnen leiden. Een protagonist kan echter niet bestaan zonder een antagonist, maar het boek The Hobbit kent geen vaste antagonist, zoals in een klassiek vormgegeven verhaal. Jackson creëerde daarom voor de adaptatie, vanuit de appendix van The Lord of the Rings, de antagonist Azog. In The Desolation of Smaug is deze naar de achtergrond verdwenen en is er, door het opbreken en splitsen van het reisgezelschap, sprake van meerdere antagonisten. Enerzijds krijgt Bilbo tegenstand van Smaug de draak en anderzijds vervolgt Gandalf zijn zoektocht naar de Necromancer, de eerste fase van de hervorming van Sauron.

The Hobbit: The Desolation of Smaug

Reis door Midden Aarde

In de film bezoeken we locaties van Middle Earth, welke we nog niet eerder hebben gezien in de oude trilogie. Verfrissend zijn de tussenstops in Dol Guldur, Mirkwood, Laketown en Erebor. Waar An Unexpected Journey veel tijd nodig had voor de introductie van de personages, is The Desolation of Smaug van meet af aan een achtbaanrit met vele gevaren op het pad. De meesterlijke door Jackson gechoreografeerde actiesequenties krijgen het leeuwendeel van de speelduur, waardoor de dramatische character arcs naar de achtergrond verdwijnen. Emotionele engagement zoals bij The Lord of the Rings verdwijnt hierdoor ook.

De acteurs en diens vertolki(e)n(g)

De titelrol wordt wederom gespeeld door Freeman en doet dit op zijn eigen sublieme wijze met een vleugje van de maniertjes van de oudere Bilbo, Ian Holm. Het andere titelpersonage, Smaug, krijgen we pas in zijn volle glorie te zien wanneer Bilbo oog in oog met hem komt te staan, zo’n anderhalf uur na het begin van de film. Smaug zelf ziet er prachtig en natuurgetrouw uit en is daarmee een van de best gelukte en mooiste CGI personages. Op een waardige manier laat Benedict Cumberbatch de draak tot leven komen met zijn digitaal gemanipuleerde stem (tevens ook met MOCAP). Deze stem kan eerlijkheidshalve door de vervorming van iedereen zijn.

De oude wijze Istari Gandalf wordt wederom door McKellen met verve gespeeld. Deze acteur heeft met deze rol een van de meest perfecte interpretatie van een literair personage gecreëerd. Armitage is degelijk als dwerg Thorin, maar krijgt in de film niet veel om mee te werken. Andere dwergen krijgen meer prominenten rollen in de film, vooral Kili (Aidan Turner) en Balin (Ken Stott).

Alhoewel de elf Legolas niet voorkomt in het boek, maakt de oudgediende Orlando Bloom zijn terugkeer. Bloom speelt het personage nog exact hetzelfde als een aantal jaar geleden; een emotieloze elf. Ik ben er nog niet van overtuigd of Bloom dit fantastisch speelt of dat dit te wijten valt aan zijn (gelimiteerde) acteerkunsten. De enige vrouwelijke (elf) in de film is Tauriel (Evangeline Lilly) en tevens een hersenspinsel van het schrijvers kwartet. Lilly is een welkome toevoeging aan een anders masculine cast. Daarnaast vertoont ze een verbluffende gelijkenis met Liv Tyler’s Arwen. Een andere toevoeging aan de cast is Luke Evans als Bard the Bowman. De rol is niet heel opwindend in dit hoofdstuk, maar zal volgend jaar meer worden uitgediept.

The Hobbit: The Desolation of Smaug

Maestro

Het is niet mogelijk te schrijven over ‘The Middle Earth Saga’ zonder één van de hoofdpersonages te bespreken; de muziek van maestro Howard Shore. Voor The Lord of the Rings trilogie wist Shore een subliem muzikaal tapijt te creëren bestaande uit verschillende en herkenbare leidmotieven. Shore voert op muzikale wijze de visie van Jackson door en koppelt ieder volk, cultuur, handeling etc. aan eigen, verschillende en herkenbare thema’s. Deze lijn zet hij door in The Hobbit films door gebruik te maken van oude thema’s en totaal nieuwe.

The Lord of the Rings schaduw

Alle Jackson’s Middle Earth films hebben een balans tussen komedie, personages en actie. The Desolation of Smaug is niet een overweldigend deel in de sterke franchise, maar het bevat genoeg imponerende elementen. Toegegeven, de schaduw van The Lord of the Rings trilogie hangt zwaar over The Hobbit films. The Desolation of Smaug is geen perfecte film, maar voor Tolkien fans en in het bijzonder Peter Jackson The Lord of the Rings fans, is het een fijne terugkeer naar Middle Earth. Jackson weeft langzaam The Hobbit samen met The Lord of the Rings en de film bevat genoeg momenten en referenties naar LoTR om fans een glimlach op het gezicht te bezorgen. The Desolation of Smaug is een wat donkerdere en grittier film en bewijst dat de tekortkomingen van het eerste hoofdstuk de moeite waard waren.

The Desolation of Smaug bevat prachtige cinematografie, de special effects zijn briljant en de actiesequenties zorgen voor voldoende spanning. De 3D vond ik op sommige plekken problematisch, daar deze er enkel waren voor 3D bejag. Onder andere vlinders, vogels en pijlen dwarrelen over het scherm zonder enige toevoeging aan de totale beeldcompositie.

The Desolation of Smaug is geen The Fellowship of the Ring noch The Return of the King. Tevens bezit de film niet het poëtische, sprookjesachtige en de ernst wat de eerdere films wel hadden. Het vormt echter een goed middendeel van de nieuwe (prequel) trilogie. Wat niet vergeten moet worden, is dat The Hobbit een kinderboek is waardoor de films anders van toon zijn en minder episch maar niet per definitie slechter. Waarschijnlijk kunnen we pas aan het einde van de rit, wanneer alle puzzelstukjes in elkaar vallen, oordelen of Jackson geslaagd is om een coherente saga te creëren. Dit betekent dat het gehele succes van The Hobbit zal afhangen van het laatste deel. Het middendeel van de trilogie vervult in ieder geval zijn taak en verhoogt de anticipatie voor The Hobbit: There and Back Again!!

That’s all for now,

Glenn Abbink

★★★★☆