Recensie | Lucia de B. (Sandro Algra)

Stel: je was op de verkeerde plaats op het verkeerde moment. Door een groot misverstand dreig je veroordeeld te worden tot levenslang. In de ogen van de maatschappij ben je maar een excentriek figuur; het maakt niet uit wat je doet, al je handelingen maken je meer verdacht. Dit kan elk ordinair filmpersonage overkomen. Misschien gebeurt het wel erg vaak, maar het heeft ook een reden: in de praktijk gekomen deze incidenten nog veel vaker voor! Lucia de B. is dan wel het zoveelste rechtszaak-drama: het intrigerende aan dit verhaal is dat het allemaal echt is gebeurd is, recentelijk, en in Nederland nog wel!

Titel: Lucia de B.
Regisseur: Paula van der Oest
Scenario: Moniek Kramer
Cast: Paula van der Oest, Ariane Schluter, Sallie Harmsen, Annet Malherbe, Fedja van Huêt, Barry Atsma, Marwan Kenzari, Marcel Musters
Speelduur: 97 minuten
Genre: Drama, Nederlands
Release: Vanaf 3 april in de bios te zien

Weet je het nog?

In 2010 kwam de affaire Lucia de B. ten einde toen de verdachte van elke aanklacht werd vrijgesproken. Ruim 6 jaar had deze vrouw vastgezeten voor vijf moorden en twee pogingen tot moord. Waarschijnlijk hoef ik je dit niet eens te vertellen: heel Nederland volgde de zaak en iedereen leek er een mening over te hebben. ‘De engel des doods’ (zoals ze werd genoemd) leek, afgaande op de publieke opinie, bij voorbaat al veroordeeld. Maar het was juist vanwege de grote belangstelling dat er ook langzamerhand een omslag kwam in het strafproces: nadat twee klokkenluiders, die de zaak nauw gevolgd hadden, aan de bel trokken kwam justitie tot de conclusie dat al het gehanteerde bewijs ongeldig moest worden verklaard.

Schakelbewijs

Lucia de Berk (Ariane Schluter) is op het eerste gezicht een doodgewone 40-jarige vrouw. Haar leven is echter niet altijd even makkelijk geweest. Als minderjarige zat ze een tijd in de prostitutie. Daarnaast is de relatie met haar moeder, dochter en ex-man door de jaren heen bekoeld geraakt. Met haar grootouders heeft ze nog altijd een sterke band; als ervaren zuster zorgt ze dag-in dag-uit voor haar zieke opa. Ook in het ziekenhuis werkt ze hard door. Wanneer voor de zoveelste keer een kind in haar nabijheid overlijdt raakt zij echter overspannen. Ze kan niet geloven dat deze toevalligheden uitgerekend haar moeten treffen. Helaas denkt het ziekenhuispersoneel hier hetzelfde over: terwijl Lucia afwezig is wordt aangifte tegen haar gedaan voor moord.

De Openbare Aanklager wordt vertegenwoordigd door de jonge advocate Judith Jansen (Sallie Harmsen). Zij ziet in deze zaak de kans om carrière te maken. Het probleem is wel dat er voor geen van de sterfgevallen bewijs bestaat dat zou kunnen wijzen op moord. Haar collega’s hebben daarom weinig vertrouwen in de zaak. Dit verandert wanneer Judith denkt te kunnen aantonen dat één van de kinderen wel degelijk met opzet om het leven is gebracht. Lucia wordt vervolgd op basis van zogenoemd ‘schakelbewijs’: als uit de statistieken blijkt dat één van de patiënten haast geen natuurlijke dood kan zijn gestorven, betekent dit dat De Berk daarvoor verantwoordelijk is en waarschijnlijk ook de andere patiënten heeft gedood. Na haar veroordeling voert Lucia een jarenlange strijd om haar onschuld te bewijzen.

Een grijskleurige advocaat

Vrijwel alle rechtszaak-drama’s draaien om de rol van de underdog, meestal de verdachte. De tegenpartij komt daardoor onvermijdelijk in een kwaad daglicht te staan. In Lucia de B. zorgt het fictieve personage Judith voor een unieke invalshoek. We zien het verhaal voor de verandering eens deels vanuit het perspectief van de aanklager. Ik hoopte daarmee beter te kunnen te begrijpen hoe de zaak ooit in een veroordeling heeft kunnen eindigen. Maar op het moment dat ook Judith aan de schuld van Lucia begint te twijfelen raakt ze vervreemd van de andere aanklagers, met als gevolg dat ze nu alsnog worden neergezet als schurken. Judith’s baas (Annet Malherbe) lijkt in eerste instantie een zeer redelijke vrouw maar komt later over als een kil persoon die het winnen van de zaak boven een eerlijk proces stelt. Verder lijkt ziekenhuisdirecteur (Barry Atsma) bijna een obsessie te hebben met Lucia’s schuld, tot op het punt dat hij zelfs de media manipuleert. Hij moet en zal haar achter de tralies krijgen. Voor een belangrijk deel zijn de ware gebeurtenissen net als in de film verlopen. Het was wel interessanter geweest als Judith ons een kijkje had geboden in de gedachten van deze mensen, die tegen alle redelijkheid in de heksenjacht op Lucia door bleven zetten.

Het gezicht van de verdachte

Het belangrijkste personage is nog altijd Lucia zelf. Je merkt duidelijk dat Ariane Schluter helemaal in haar rol opgaat. Bekende voorvallen, zoals Lucia’s emotionele reactie bij de uitspraak en het fouilleren in de gevangenis, speelt ze met veel overtuigingskracht na. Dit zeer ontroerende scenes. Toch dreigt de hoofdpersoon in de ogen van de kijker nooit een hulpeloos slachtoffer te worden. Lucia is een sterke vrouw die ondanks alle tegenslagen niet haar optimisme verliest, op een paar emotionele dipjes na. Via flashbacks leren we een aantal dingetjes over haar jeugd. Aan het begin zijn deze korte fragmenten enigszins van belang omdat ze de beweringen over haar problematisch verleden voorzien van een beetje context. Op den duur worden de flashbacks wel overbodig. De geluidloze beelden waarin je Lucia ziet spelen met haar broers en zussen zien er stilistisch gezien fraai uit, maar op een gegeven moment weten we wel hoe het zit met haar familie. Hoe de flashbacks de rest van de film ondersteunden werd steeds minder duidelijk.

Een eervolle verfilming

Lucia de B. is een mooie karakterfilm en een sterke psychologische thriller. Voor zover zo’n soort film dat kan zijn is hij ook erg waarheidsgetrouw. Verwacht alleen geen diepgaand verhaal waarin nieuwe aspecten van deze zaak worden belicht: alle feiten en lessen die in de film naar voren komen zijn al uitgebreid in de media behandeld. Het is tegenwoordig niet makkelijk meer om in je directe omgeving nog iemand te vinden die overtuigd is van Lucia’s schuld. Toch was de film misschien nog sterker geweest als juist dit kamp wat beter was vertegenwoordigd. Het zal waarschijnlijk nog een flinke tijd duren voordat ook de tegenpartij op een eerlijke behandeling kan rekenen in rechtzaak-drama’s.

★★★½☆

Sandro Algra