Recensie | La Jaula de Oro (Sandro Algra)

De Spaans-Mexicaanse filmmaker Diego Quemada-Díez maakte eerder carrière als cameraman in succesvolle Hollywoodfilms als Gone in 60 seconds (2000) en Swordfish (2001). La Jaula de Oro is zijn eerste grote project als regisseur. Het is een zeer persoonlijke film geworden waar hij jarenlang aan heeft gewerkt. Deze mix tussen documentaire en fictie is gebaseerd op verhalen van honderden Latino’s die de grote oversteek hebben gewaagd naar de VS: het beloofde land waar het gras altijd groener lijkt!

Titel: La Jaula de Oro
Regisseur: Diego Quemada-Díez
Cast: Brandon López, Rodolfo Domínguez, Karen Martínez
Schrijvers: Lucia Carreras, Gibrán Portela, Diego Quemada
Genre: Drama
Speelduur: 102 minuten

Van alle tijden

De illegale migratie vanuit Latijns-Amerikaanse landen richting het noorden is iets wat voortleeft in alle generaties. Ikzelf heb van mijn Mexicaanse familieleden veel van zulke verhalen gehoord (hoewel minder dramatisch dan in deze film). Het fenomeen is een conflict waarvan de oplossing nog lang niet in zicht is. De autoriteiten in de VS nemen harde maatregelen om de ‘profiteurs’ buiten hun grens te houden. Tegelijkertijd heerst ook het besef dat het land niet zonder de goedkope arbeiders kan.

De film ontleent zijn titel aan een bekende ‘corrido’: een muziekstijl die met name in noord-Mexico erg populair is. Het behandelt vaak onderwerpen als emigratie en het groeiende drugsgeweld. In het lied La Jaula de Oro (De Gouden Kooi) bezingt een middeljarige familieman zijn verdriet over het verlaten van zijn vaderland voor een beter leven. Dit lied heeft al meerdere werken geïnspireerd (hoewel ik niet denk dat de productie van John de Mol tot dat rijtje behoort).

Een verbroederende tocht

De tieners Juan (Brandon López), Sara (Karen Martínez) en Samuel (Carlos Chajon) uit Guatemala beginnen hun reis naar het verre noorden. Om de VS te bereiken zullen ze eerst een lange tocht door Mexico moeten maken, te voet en met de trein. Ze staan er zeker niet alleen voor; onderweg ontmoeten ze vele mede-emigranten, grenspolitie, sympathisanten maar ook criminelen die misbruik van hen willen maken. Het is moeilijk in te schatten wie er aan hun kant staat, maar aangezien ze afhankelijk zijn van lokale hulp zullen ze vooral moeten vertrouwen op hun intuïtie.

Vanaf het begin wordt de groep gevolgd door hun leeftijdgenoot Chauk (Rodolfo Domínguez), een Tzotzil-indiaan die geen woord Spaans spreekt. Juan wil in eerste instantie niks van deze indiaan weten; ze zijn elkaars tegenpolen en hebben allebei een oogje op Sara. Na verloop van tijd beseffen ze dat ze elkaar nodig hebben om hun eindbestemming te kunnen bereiken. Er ontstaat een hechte band tussen de twee jongens die hun communicatieve beperkingen ver te boven gaat.

Kijk meneer de Mol: DIT is nou reality!

Wat de film zo verfrissend maakt om te zien is de nuchtere sfeer die rond elke scene hangt. Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van lokale mensen in plaats van acteurs. De hoofdrolspelers mochten ook nooit van tevoren het script lezen: ze werden op locatie over de inhoud van de scenes geïnformeerd om ze zoveel mogelijk in het moment te laten leven. Vaak voelt het echt alsof de regisseur de camera’s gewoon aan heeft gezet en achterover leunde om te zien hoe de scene zich ontvouwt. De reacties van de personages bij belangrijke gebeurtenissen komen erg geloofwaardig over, wat de onverwachte plotwendingen extra veel lading geeft.

Het is ook opmerkelijk om te zien hoe met weinig apparatuur en voornamelijk natuurlijk licht er toch indrukwekkende opnames zijn gemaakt. Bijna elk shot is interessant, hoewel tijdens de meer mobiele scenes de camera wel erg veel op en neer beweegt. Wanneer je de jongens over de treinrails ziet lopen rijst toch de vraag op of het niet beter was geweest als de cameraman een simpele raildolly had gebruikt.

Een geweldige, onprettige ervaring

La Jaula de Oro is een sobere maar toch ontroerende ‘roadmovie’ met zeer authentieke personages. Als je bedenkt dat deze jongeren symbool staan voor de migranten die jaarlijks dezelfde tocht afleggen dan is de boodschap van de film behoorlijk somber. Mijn gevoel aan het einde van deze trip kan ik het best beschrijven als ‘leeg’: Toch denk ik dat dit nou juist de kracht van het verhaal is. Door de illegale immigranten een gezicht te geven heeft de regisseur een gevoelige snaar geraakt. Worden dit soort films over 100 jaar nog gemaakt? Ik denk het wel. Zolang er armoede is zullen deze verhalen relevant blijven.

★★★★☆

Sandro Algra