Recensie | jOBS (Glenn Abbink)

“Some see what’s possible, others change what’s possible.” Apple! Wie heeft daar niet van gehoord? Nee, dan heb ik het niet over de vrucht, maar over het technologische miljardenbedrijf in Californië dat consument elektronica, computer software en PC’s ontwerpt, ontwikkelt en verkoopt. Het bedrijf dat is opgericht door Steve Jobs haalde wereldwijd succes met de Mac serie computers, de iPod muziekspeler, de iPhone smartphone en de iPad tablet. Zelf ben ik geen Apple fanboy. Naast mijn bekendheid met de Mac computers (hetgeen ik niet echt handig vind) en bezit van een Iphone, weet ik weinig van Apple, noch van diens oprichter Steve Jobs. Is dat veranderd na het zien van de biopic jOBS?

Titel: jOBS
Regisseur: Joshua Michael Stern
Scriptschrijver: Matt Whiteley
Hoofdrollen: Ashton Kutcher, Amanda Crew, Dermot Mulroney, Josh Gad, James Woods, Lukas Haas, Ahna O’Reilly, Matthew Modine, J.K. Simmons
Genre: Drama, Biografie
Speelduur: 122 min

Steve Jobs overleed in oktober 2011 op 56-jarige leeftijd. Na zijn overlijden was Steve al onderwerp van een bestselling biografie door Walter Isaacson. Nu wordt zijn verhaal bewerkt voor het grote doek in twee geplande Jobs biografie films; jOBS en een film van Aaron Sorkin (The Social Network). Het script van eerstgenoemde, door beginnend schrijver Matt Whitely, is gedeeltelijk gebaseerd op interviews met vele bekenden van Jobs, maar niet op Isaacson’s biografie.

jOBS zoomt in op de jonge jaren van Steve Jobs en laat zien hoe hij van gewone jongen, die stopte met zijn universitaire opleiding, uitgroeide tot topman van één van de grootste technologiebedrijven ter wereld. Jobs (Ashton Kutcher) groeit op in San Francisco en is vanaf kleins af aan gek van technologie. Na de middelbare school leert hij Steve Wozniak (Josh Gad) kennen. De mannen delen de liefde voor innovaties en computers en besluiten gezamenlijk Apple Computer op te richten. Dankzij een investering van Mike Markkula (Mulroney) maakt het bedrijf grote sprongen. Apple maakt echter moeilijke tijden door en de drie lopen tegen diverse problemen aan. Steve laat zich echter niet gek maken en besluit iets geheel nieuws te proberen. Het is de start van een technologische revolutie…

Voordat ik de film in ging, wist ik niet goed wat ik kon verwachten. Opmerkelijk vond ik wel de keuze van acteur Ashton Kutcher voor de rol van Jobs. Kutcher is namelijk vooral bekend vanwege zijn komische rollen en niet vanwege zijn acteertalent. Hoe zou Kutcher zijn als serieus acteur, als hij een rol moet neerzetten welke gebaseerd is op een bestaand (beroemd) persoon? Verrassend genoeg speelt Kutcher de rol van Jobs alleraardigst. Lees: speelt. Daar zit nou net de crux: hij wordt nooit écht het personage en ik was mezelf constant bewust van ‘Kutcher de acteur’. Dat gezegd hebbende heeft Kutcher alle eigenaardigheden van de echte Jobs overgenomen, zoals zijn handbewegingen en zijn loopje. Laatstgenoemde is iets waar Jobs om bekend stond, hetgeen door Kutcher erg overspeeld wordt. Als gevolg hiervan wordt het soms haast komisch (!) en onrealistisch. Nee, dit is geen staaltje method acting vanuit Kutcher zijn kant. Stanislavski en Strasberg zullen zich omdraaien in hun graf. Kortom, Kutcher is niet slécht in de rol van Steve Jobs, maar het geheel blijft wat ‘gewoontjes’.

Op het moment dat de film opent (2001) zien we Jobs die ‘zijn’ nieuw product introduceerd aan zijn enthousiaste werknemers: de iPod. We zien hem hier, zoals waarschijnlijk veel mensen hem zullen kennen, als een wat oudere man, grijs, zwarte koltrui, brilletje en met een apart loopje. Vervolgens springt het verhaal terug in de tijd (1971), naar Jobs zijn universiteitsjaren. Intuitief krijg je het idee dat voorafgaande de ‘omlijsting’ van de film vormt. We krijgen Jobs echter nooit meer te zien als een wat oudere man. Door de opening lijkt het haast wel of de regisseur deze keuze heeft gemaakt vanuit de gedachte dat het publiek anders niet door zou hebben over wie de film zal gaan. Niet enkel dat de omlijsting niet full circle komt, kapt Stern, naar mijn gevoel en smaak, de film ‘vroegtijdig’ en ‘willekeurig’ af.

De regisseur (en wellicht de scriptschrijver) kiest er voor om de focus van de film te richten op de beginjaren van Jobs. Vanaf het moment dat hij school vroegtijdig verlaat, Apple Computers opricht in zijn ouders garage tot aan het begin van de jaren ’90. Stern gebruikt veel van Jobs zijn eigenaardigheden om hem neer te zetten als een man met een urgente visie. Om zijn visie te realiseren maakt het de ‘visionair’ niets uit wat of wie hij tegen zich in het harnas jaagt, slecht behandeld of van zich aliëneert. Daarnaast vertrouwen Stern en Whiteley er te veel op dat de kijker voorkennis heeft van het leven en het werk van Jobs en dat ze de (plot) gaten zelf kunnen opvullen. (Wat bij mij dus niet het geval was/is!) De film is daarbij raar gestructureerd, episodisch en nogal een rommeltje. Hierdoor delven vele details het onderspit, te denken valt aan zijn adoptie, de psychologische verwondingen, de recentelijke Apple producten (iPod) en zijn gevecht tegen kanker. Dus alle dramatische delen van Jobs leven wordt totaal niet belicht.

Stern hamert te veel op het feit dat Jobs een genie en visionair is en richt té weinig op zijn privéleven. Het geheel blijft daardoor gelimiteerd tot een montage of collage van Jobs’s leven. De karakterisatie van het personage is dan ook de grootste tekortkoming. Zo heeft Jobs aan het begin van de film een specifieke kijk op het ouderschap. Hij geeft een eigenaardig, wrede en tactloze reactie op het nieuws dat zijn vriendin Chris-Ann Brennan (O’Reilly) zwanger is van hun dan nog ongeboren dochter, Lisa. Opmerkelijk dat zij aan het einde van de film haar rentree maakt in het plot, (rond de jaren ’85) in een scene die gebruikt wordt om Jobs neer te zetten als een gesettelde vader en tuinman. Jobs is daarbij 360 graden gekeerd in zijn gedrag en wij blijven over met vragen als hoezo en waarom. Een groot nadeel van de structurering van de film is dat personages, subplots, locaties e.d. komen en gaan zonder verdere uitleg of toelichting. Het is soms lastig grip te krijgen op een situatie voordat er weer een tijdsprong wordt gemaakt. Het zorgt er tevens voor dat vele acteurs geen kans krijgen een personage neer te zetten of te ontwikkelen. Jobs’s Apple medeoprichter Steve “Woz” Wozniak (in de film gespeeld door Gad), wie reeds al veel kritiek heeft geuit op de film, is daardoor niets meer dan een veredelde figurant.

Het narratief heeft een informatieve en geëngageerde, motiverende arc. Deze begint vanaf Jobs’s beginjaren bij Hewlett-Packard, via Atari en Apple, naar Next en vervolgens wederom terug naar Apple (wederom ontbreken hier weer vele puzzelstukjes zoals zijn medewerken aan Pixar). De muzikale ‘score’, welke vooral bestaat uit hits uit de voorbije jaren, wordt gebruikt om de tijdsprongen te onderstrepen. Daarnaast wordt de muziek regelmatig zo melodramatisch en manipulatief dat het juist de film tegenwerkt. Opvallend is ook dat in de tijd die verstrijkt Jobs amper ouder of grijzer wordt, terwijl iedereen om hem heen wel mee gaat met de tijd.

Bovenstaande gezegd hebbend, heeft de film wel een groot entertainment gehalte en met een speelduur van 122 min vliegt de tijd voorbij. Het eindresultaat is echter een gemengde film met een inspirerend verhaal, vol met ideeën en personages, albeit deze blijven onderontwikkeld. Daarnaast heeft de film een rare structuur, waardoor de film beter “Steve Jobs: Greatest Hits” genoemd had kunnen worden. Door het groot aantal hap/slik momenten wordt het nooit duidelijk wie Jobs was of wat hem drijft als persoon behalve zijn visie… Wellicht dat de film van schrijver Aaron Sorkin (The Social Network) over het leven van Steve Jobs ons meer inzicht zal geven in wie de man was. Deze film, welke gestructureerd is rondom drie scène gefilmd in real time en gesitueerd in de minuten voor de release van één van Apple’s grootste producten, heeft vooralsnog geen titel, noch een releasedatum…

That’s all for now,

Glenn Abbink

★★★☆☆