Recensie | First Blood (Raymond Doetjes)

Amerika worstel al 4 decennia met de ‘verloren’ oorlog in Vietnam. Het is de eerste oorlog in het land haar korte bestaan, waar de Verenigde Staten geen verschil wist te maken ondanks hun enorme arsenaal. Een gemechaniseerd leger kan geen verschil maken in een guerrillaoorlog. In de VS ligt Vietnam dus nog steeds gevoelig – voor de één is het, het ongericht terugtrekken dat zwaar weegt, voor de ander de enorme ellende die deze kansloze oorlog met zich heeft meegebracht. De sobere terugblik heeft geleid tot een enorme hoeveelheid boeken en films die een sobere toon zetten. Hoogstandjes als Apocolypse Now, Full Metal Jacket, Born on the 4th of July maar ook eenvoudige actiefilms als Delta Force en Sylvester Stallone’s First Blood, die de nasleep van vele getraumatiseerde en genegeerde soldaten in beeld brengt in een meer mainstream entertainment format.

Titel: First Blood (ook wel Rambo: First Blood)
Regisseur: Ted Kotcheff
Scenario: Michael Kozoll, William Sackheim, Sylvester Stallone
Cast: Sylvester Stallone, Richard Crenna, Brian Dennehy, Bill McKinney, Jack Starrett, Michael Talbott, Chris Mulkey, David Caruso
Speelduur: 93 minuten
Genre: Actie / Drama
Release: 31 maart 1983

Iedereen is bekend met John Rambo (Stallone). Er zijn zelfs in de moderne taal referenties naar dit fictieve character gemaakt, zoals “He went all ‘Rambo’ on his ass”. Hetgeen betekend dat iemand volledig doordraait en geweld niet schuwt. De vier films over John Rambo zijn ook regelmatig nog op tv te zien, maar First Blood mijns inziens het minst vaak. Dat terwijl na het terugzien van de film, het wel de meest maatschappelijk kritische film is.

Plot

We kunnen de plotbeschrijving kort houden deze keer want iedereen kent First Blood wel, maar de meeste hebben eigenlijk nooit bekeken zoals de schrijver hem heeft bedoelt. First Blood is een boek van de Canadese schrijver David Morrell uit 1976. Het scenario is geschreven door Michael Kozoll, die ook de fantastische 80s politie serie Hillstreet Blues schreef. Tevens heeft Stallone ook een schrijverscredit voor First Blood.

Het verhaal gaat over John Rambo, een Vietnam veteraan die naar het dorpje Hope in Washington gaat om zijn laatst overlevende oorlogskameraad op te zoeken. Wanneer deze dood blijkt te zijn en Rambo geen geld heeft zwerft deze wat doelloos rond. Dit tot ergernis van sheriff Will Teasel (Brian Dennehey), deze rekent John Rambo in zonder enig bewijs. Wanneer dan ook nog zijn ‘White Inbred Trailer Trash’ deputy officer Galt (Jack Starrett), John Rambo fysiek onder druk zet omdat hij zijn recht om te zwijgen uitoefent, wordt bij Rambo zijn Post Traumatische Stress Disorder (PTSD) getriggert. Rambo kiest de aanval – dit wordt als kritisch en kwalijk gezien door de Sheriff en zijn mannen en er wordt een ‘manhunt’ opgezet om deze ‘gevaarlijke gek’ een halt toe te roepen.

Vanaf dat moment escaleert het geheel enorm. Wanneer John Rambo wordt opgejaagd door een politiehelikopter en hij vervolgens een steen gooit naar de helikopter, valt Galt uit het toestel en sterft. Dan is het voor Sherrif Teasel noodzaak om Rambo uit te schakelen – levend of dood!

De film eindigt met de woorden, “You drew First Blood” (jij bent het begonnen). Dat vind ik persoonlijk een hele magere scenario keuze, want dit reduceert deze film tot een ordinaire actiefilm die rancune gemotiveerd is. Dat terwijl er enorm veel meer speelt en de meeste kijkers dit niet begrijpen of door hebben. Ikzelf ook niet toen ik de film voor het eerst mocht zien in 1987.

Analyse

De film is een platte, ordinaire actiefilm, die prima in de smaak valt bij mensen die van schieten en geweld houden. Het houdt visueel nog steeds op, sterker nog, misschien omdat alles praktisch ‘in camera’ gedaan is, ziet het er realistischer in een ruwe onvolmaakte manier uit dan wat wij nu 36 jaar later gewend zijn geraakt met zoveel CG explosies- en bloed. De befaamde scene waarin John zijn gapende wond in zijn arm hecht geeft mij nog steeds kippenvel.

De subtext van de film is echter veel belangrijker en deze raakt overschaduwt. Ik zei vrij recentelijk tegen iemand dat 80s films altijd wel een onderliggende mening of boodschap hebben. Die bewuste persoon zei: “Echt? Wat dacht je van Rambo?” Deze persoon is nota bene Amerikaan en het verbaasde mij dat juist bij hun de subtext niet doordrong. Het verhaal gaat over het feit dat Amerikaanse soldaten (vooral Vietnam soldaten), bij terugkomst bij de nek werden aangekeken door de anti-Vietnam demonstranten, door de overheid nauwelijks een goede uitkering kregen omdat vele van hen lichamelijk niets mankeerde, maar door de psychische druk geen baan meer konden hanteren. Anderen die zwaar gewond zijn en na hun “herstel” nog steeds klachten hebben, die niet of nauwelijks financieel vergoed worden door de staat. In tegenstelling tot de Veteranen uit Korea en zeker de Tweede Wereldoorlog, werden deze jongens (die gemiddeld genomen de jongste infanteristen waren in de geschiedenis van de VS) koud en kil ontvangen. Er was in alle lagen van de bevolking onbegrip voor wat deze jongens hadden doorstaan. Vaders die in de Tweede Wereldoorlog hadden gediend (wat  een totaal andere oorlog was), konden de trauma’s van hun zonen niet begrijpen, anti-Vietnam demonstranten die hen als moordenaars zagen en de overheid die in alles te weinig deed om deze jongens te helpen.

Wellicht wanneer First Blood dit beter in beeld had gebracht, zou Born of The 4th of July misschien niet zijn geproduceerd – hetgeen erg zonde zou zijn geweest. Dus er zit een enorm maatschappelijke boodschap achter de vermakelijke actie. Een klein beetje meer expositie was echter nodig geweest voor de gemiddelde kijker.

Het acteer werk, tja… Sylvester Stallone…die pas sinds Creed echt is gaan acteren, in mijn opinie. Daarvóór waren zijn personages volgens mij een groot gedeelte hemzelf; een gespierde vent met een klein hartje die teruggetrokken is en moeilijk uit zijn woorden komt. De cinematografie is zeer behoorlijk, locatie shoots op zo een regenachtige, beboste plek is geen eenvoudige taak. De actie is lekker vlot geknipt maar niet zoals vandaag de dag, dat er shots van 6 of 7 frames tussen zitten om onkunde van acteurs in eigen stunts te verhullen. De sprong van de klippen in de bomen bestaat gewoon uit meerdere wide shots; tegenwoordig zouden de financiers en verzekeraars al zenuwachtig worden bij het idee iemand van een ravijn af te laten springen. De val uit de helikopter is gewoon mooi te zien in een wide tot het laatste moment. Alleen het begin van Gaft z’n val uit de helikopter is er een close up, die duidelijk laat zien dat de helikopter niet in de lucht hangt.

Conclusie: First Blood is je typische 80s actiefilm met een spierbundel die geweld niet schuwt om zichzelf of anderen te redden. Zoals in alle actiefilms uit de 80s zijn er duidelijke “goede” en “slechte” karakters. Dat terwijl de enige echte morele dwaling in deze film Deputy Gaft zou zijn en de rest gewoon grijs is; de Sherif wil zijn stad gewoon schoonhouden en John wil eigenlijk niemand tot last zijn en wordt getriggert door de Sherif zijn onkundige deputies.

Dit grijze gebied is totaal onderbelicht. Wat nog vervelender is, is dat de boodschap over hoe slecht Vietnam veteranen terug zijn ontvangen en wat oorlogstrauma’s aan onzichtbare blijvende schade kunnen aanrichten tussen de regels verloren is gegaan. Als je de film al een jaar of 10 niet meer hebt gezien en tijdens het zappen tussen alle saaie talenten shows  ziet, zou ik zeggen blijf eens hangen en probeer hem dan eens te bekijken door de ogen van een Vietnam veteraan die door niemand begrepen of gesteund wordt. Dan ineens is de film bijzonderder om te zien. Het is dan een Blast, zowel letterlijk als figuurlijk. Een stukje Amerikaanse geschiedenis dat in hapklare brokken SPAM is opgediend. Het is voedzaam, maar zeker niet ieders smaak en er zit meer in dan men op het eerste gezicht ziet. Wil je meer inzicht krijgen in de ellende van Vietnam veteranen? Dan is Born on the 4th of July in ieder opzicht een betere film. First Blood krijgt dan ‘slechts’ 3 van de 5 sterren. Er had meer in kunnen zitten, maar al met al vermakelijk.

Raymond Doetjes, Subliminal Artist Productions

★★★☆☆