Recensie | Dunkirk + Interview met figurant (Erik Jansen)

Christopher Nolan. Veel filmliefhebbers zien hem als één van de beste regisseurs van deze tijd. Onder zijn regie vallen de films The Dark Knight trilogy, Memento, Following, The Prestige, Insomnia, Inception en Interstellar. Een introductie heeft hij eigenlijk niet meer nodig. De Batman films en psychologische science fiction heeft hij gehad en nu waagt hij zich aan een oorlogsfilm: Dunkirk. De film gaat over de  waargebeurde evacuatie waarbij 400.000 Britse soldaten ingesloten zaten door de Duitse troepen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog.

Titel: Dunkirk
Regisseur: Christopher Nolan
Scenario: Christopher Nolan
Cast: Tom Hardy, Mark Rylance, Kenneth Branagh, Cillian Murphy, Harry Styles, James D’Arcy, Fionn White Whitehead, Aneurin Barnard, Jack Lowden, Barry Keoghan, Tom Glynn-Carney
Speelduur: 106 minuten
Genre: Actie, Drama, Geschiedenis
Release: 20 juli 2017

Nederlandse figuranten

De locaties van de film waren onder andere Duinkerke, Engeland en Amerika. Maar Hollywood is ook naar het Hollandse Urk afgereisd om een deel van Dunkirk te filmen. Vorig jaar ontving ik een mailtje waarin geïnteresseerde Nederlandse figuranten werden gezocht voor de nieuwe film van Christopher Nolan. Deze had ik doorgestuurd en kwam uiteindelijk terecht bij mijn goede vriend Han Leopold. Figurant spelen is één van zijn grote hobby’s. Hij is al in een aantal Nederlandse films en series voorbij gekomen (De zaak Menten, Ron Goossens: Low Budget Stuntman). Als Nolan-fan kon hij deze kans natuurlijk niet aan zijn neus voorbij laten gaan. Een vakantie Engeland had hij dus maar geannuleerd, maar dat had hij ervoor over. Zo’n kans krijg je maar één keer. Omdat Han zo laaiend enthousiast is over zijn deelname, leek het mij leuk om de film samen met hem te bekijken.

De afgelopen maanden probeerde ik het één en ander bij hem los te peuteren, maar hij wilde er weinig over vertellen. Iets met geheimhouding… Aangezien de film nu uit is, vond ik het tijd dat hij mij eens wat meer liet weten over zijn ervaring.

Han Leopold (links) De Zaak Menten

Hoe is de casting gegaan?
“Ik had mij aangemeld bij het castingbureau voor de Nederlandse figuranten. Het was een hele strenge procedure. Ik was tot zover wel gewend dat ik in de meeste gevallen geselecteerd werd, maar helaas kreeg ik te horen dat ik er in eerste instantie niet bij zat. Dat was even een domper… Ze zochten vooral hele jonge knullen met een Engels uiterlijk. Maar uiteindelijk werd ik toch geselecteerd.”

Cool! Je bent geselecteerd, en dan?
“Een hele lange treinreis naar Urk, het leek wel The Lord of the Rings. Allereerst was er een pasdag waarbij ik kleding kreeg toegewezen. Daar was ik niet helemaal tevreden over, maar ik mocht meedoen dus wat had ik eigenlijk te klagen? En vervolgens ben ik vijf dagen op set geweest als figurant. Hals over kop kreeg ik andere kleding en daar was ik wel blij om. Het stond mij veel beter.”

Wat speelde je dan?
“Ik was een Royal Navy.”

Die rol is je in ieder geval op het lijf geschreven. Het zou wel super gaaf zijn om jezelf straks in een Nolan film te zien.
“Jazeker, ik weet nog niet of ik überhaupt goed te zien zal zijn. Als figurant ben je nou eenmaal vulling. In de trailers herkende ik veel scènes waar ik in ieder geval bij aanwezig was. Het is voor mij nu nog een verrassing, maar het feit dat ik in een film van Christopher Nolan zit, is voor mij al een prijs.”

Ja, je had er een vakantie Engeland voor opgegeven zei je.
“Maar het was het absoluut waard!”

Wat kan je vertellen over de directie? Sprak Nolan jullie bijvoorbeeld toe?
“We werden aangesproken door twee figuranten coördinators, want Nolan is zelf meer in overleg met zijn acteurs, D.O.P., ect. Die coördinators wisten soms ook niet exact wat we precies moesten doen, omdat Nolan zo geheimzinnig te werk gaat. Ik merkte wel dat hij het heel erg op gevoel deed.”

Wat heb je meegekregen van de hoofdrolspelers?
“Van Tom Hardy helaas niets. Hij speelt een piloot van één van de Britse gevechtsvliegtuigen en zijn scènes zijn niet in Nederland gefilmd. Wel zag ik Mark Rylance, Cillian Murphy en Harry Styles. Het was onwijs vet om hun aan het werk te zien. Net zoals de Nederlandse figuranten, zag je aan ze dat ze echt met genot aan de film deelnamen. “

Wat heb je zelf aan actie moeten doen?
“Eigenlijk niet zoveel. Daar hadden ze voornamelijk stuntmensen voor. Ik hoefde dus ook niet in het water te springen, maar ik had het meteen gedaan als ze het aan mij hadden gevraagd. Was het maar waar! We moesten wel wat paniek spelen op het schip.”

Christopher Nolan wilt zoveel mogelijk gebruik maken van praktische effecten. Zo waren er wat foto’s op het internet verschenen van een aantal oude vliegtuigen. Heb je die ook gezien?
“Jazeker. Er waren een aantal echte vliegtuigen en een aantal op schaal nagemaakte RC vliegtuigen. Als zo’n vliegtuig overvloog, dan reageerden wij echt op het moment. Dat zal je straks wel zien in de film. De reacties van de figuranten en acteurs waren puur, omdat het soms voor ons ook een verrassing was wat er ging gebeuren. Als je zo’n vliegtuig op je af ziet komen, geef dat wel een behoorlijke indruk. Nolan gaf dan het teken om de scène te filmen, er gaat een helikopter met camera achter je de lucht in en dan komt er even een Spitfire op je af. Dan voel je wel dat je er middenin zit.”

Je zat op één van de schepen, waren die speciaal voor de film gemaakt?
“Er waren een aantal authentieke schepen. Sommige waren aangepast zodat ze eruit zagen als schepen van die tijd. Al het moderne was goed weggewerkt en extra bepantsering was toegevoegd. Het schip dat je in de trailer ziet zinken was helaas niet in Nederland gefilmd.”

We weten dat Nolan een fan is van het IMAX-formaat. Heb je die IMAX camera’s ook gezien?
“Jazeker, ik heb er één zelfs met een vinger aangeraakt! Er zijn er slechts een paar van op de hele wereld en ja, het is toch dé camera die Batman in beeld heeft gehad. Ik hoorde dat één van die camera’s op Urk van een helikopter was gevallen. Het zou zonde zijn als die kapot was gegaan.Die dingen kosten namelijk een vermogen!”

Je hebt vijf dagen filmen op Urk achter de rug, en wat dan?
“Dan moet je tekenen dat je niets van de film mag verklappen. Ze zijn daar heel streng mee. Je moest tijdens de opnames zelfs je telefoon inleveren. Uiteraard om te voorkomen dat er beelden vrij kwamen. Een streng beleid, geen foto’s op Facebook. Dat soort dingen. Maar logisch en terecht vind ik. En verder heb ik een jaar gewacht om straks dan eindelijk het eindresultaat te kunnen zien…  “

Dunkirk: Operation Dynamo

Vanaf de eerste scène, merk je gelijk dat je naar een film van Christopher Nolan zit te kijken. Het opent zoals The Dark Knight dat deed en houdt die spanning gedurende de hele film vast. We zien veel actie dat in-camera gefilmd is, we horen de prachtige muziek van Hans Zimmer op de achtergrond en worden weer meegenomen in een spectaculaire film. De running time is echter korter dan we van een Nolan-film normaal gesproken gewend zijn. Iets meer dan anderhalf uur. Naar verluid had hij een script van zo’n 70 pagina’s en dat merken we. Er wordt namelijk niet zo heel veel gesproken in de film. Van karakters komen we eigenlijk weinig te weten. In een aantal gevallen weten we niet eens wat de namen zijn van de personages. We volgen mensen die proberen te overleven, mensen die anderen willen redden en mensen die in shock en angst zijn.

Tom Hardy is één van de piloten van de Britse luchtmacht. Het dialoog dat hij voert met zijn collega piloten is professioneel. Ik hoorde dat iemand in de zaal hem “Piloot Bane” noemde. Zijn mond is namelijk weer voor een groot gedeelte van zijn screentijd bedekt. Er was wat controverse rondom de casting van One Direction zanger Harry Styles. Hij heeft wat tekst, maar niet veel. Ook van zijn achtergrond en die van zijn lotgenoten krijgen we niet te weten, behalve dat ze er alles aan doen om te overleven. Fans van Harry Styles hoeven dus niet een Leonardo DiCaprio achtige film zoals Titanic te verwachten. Het is dan ook niet Harry Styles the movie, maar voor een eerste rol in een grote film heeft hij echter een serieuze keuze gemaakt. Er is een klein verhaal rondom de personages van Mark Rylance en Cillian Murphy en daarmee is de karakterisering van de personages erg minimaal. Clichés als bijvoorbeeld vrouwen van soldaten die thuis op hun mannen zitten te wachten of de politieke achtergrond krijg je nauwelijks mee. Het is meer in het moment van de situatie. De gebeurtenissen en Nolan’s manier van filmmaken zijn dan ook de ware karakters van de film.

Het verhaal van Dunkirk wordt zoals een aantal van Nolan’s eerdere films, niet geheel chronologisch verteld. In dit geval is het eerder gebroken chronologisch en dat zorgt ervoor dat je bij een aantal personages die we volgen even afvraagt waar zij op dat moment in de tijdlijn zitten. De film is eigenlijk een beleving die de kijker midden in het geweld van de oorlog plaatst. Ik kan mij voorstellen dat als je dit in het echt zou meemaken, dat je zelf ook niet exact weet wat er op het moment gebeurd. Het enige wat je wil doen is overleven. Dat gevoel weet Dunkirk ontzettend goed over te brengen. De manier waarop Nolan de film in elkaar heeft gezet, zou je kunnen verwarren maar dat is in dit geval zeker niet erg.

De sound design en de muziek van Hans Zimmer zijn ook weer een toegevoegde waarde aan de cinematische beleving. Het tikkende horloge dat Hans Zimmer in de muziek heeft verwerkt, bouwt de spanning in een aantal moment heel goed op. Ik en Han zaten de film in een Imax-zaal te kijken en het is dan ook echt geweldig om die Spitfires achter je te horen aankomen terwijl de personages op het scherm met angst in de ogen het op hen zien afkomen. Dunkirk is daarmee een oorlogsepos die absoluut in de bioscoop meegemaakt moet worden. Als het kan dan ook op het grote Imax-doek, daar waardoor je echt als het ware in de film wordt getrokken.

Han zat tijdens een aantal scènes tegen mij aan te tikken: “Daar was ik ook bij, en daar, en daar!” Helaas hebben we hem niet goed kunnen spotten, maar hij zat net zoals ik met volle teugen van Dunkirk te genieten. En Christopher Nolan? Die kan alweer een geweldige film aan zijn formidabele oeuvre toevoegen!

Erik Jansen