Recensie | Dawn of the Planet of the Apes (Sandro Algra)

Het was onlangs ‘Ape Night’ in de landelijke Pathé bioscopen. Zij die er trek in hadden konden achtereenvolgens Rise of the Planet of the Apes en de net verschenen Dawn of the Planet of the Apes kijken. Dit kwam mij goed uit: ik had de eerste film een keer eerder gezien maar was al veel details vergeten. Beide films vormen onderdeel van een prequel/reboot van de klassieke Planet of the Apes filmreeks. Het boek en de eerste verfilming uit de jaren 60 toonden een toekomstige wereld waarin de apen een geavanceerde beschaving vormen terwijl de mensen als slaven worden behandeld. De vraag die we met deze nieuwe films hopen te beantwoorden is: ‘hoe heeft de aap het ooit van de mens kunnen winnen?’

Titel: Dawn of the Planet of the Apes
Regisseur: Matt Reeves
Scenario: Rick Jaffa, Amanda Silver, Mark Bomback
Cast: Andy Serkis, Jason Clarke, Gary Oldman, Keri Russell, Toby Kebbell, Kodi Smit-McPhee, Enrique Murciano, Kirk Acevedo, Judy Greer
Speelduur: 130 min
Genre: Actie, Avontuur
Release: 17 juli 2014 in de bioscoop

Hij kwam, hij zag en hij overwon

In de vorige film was er sprake van een doorbraak in de medische wetenschap. Het bedrijf Gen-Sys ontwikkelde een wondermiddel tegen hersenaandoeningen waaronder Alzheimer. Dit vaccin herstelde niet alleen beschadigde hersenfuncties: mensen werden er zelfs slimmer van. Helaas bleek het effect maar tijdelijk en duurde het niet lang voordat het menselijke immuunsysteem zich met hand en tand ging verzetten tegen dit medicijn. Daarom veranderde men het middel in een virus genaamd ALZ-113. Dit werd grootschalig op mensapen getest, met als bijwerking dat zij een menselijke intelligentie gingen ontwikkelen.

Caesar (Andy Serkis) was een hele speciale chimpansee. Hij pikte het onrecht dat hem en zijn soortgenoten werd aangedaan niet langer. Onder zijn leiding wisten de mensapen van San Francisco uit hun gevangenschap te breken en een kleine opstand te vormen. Ze ontvluchtten de stad en leefden nog lang en gelukkig…

Recensie Dawn of the Planet of the Apes (Sandro Algra) 6

You maniacs, you blew it up!

Voor de mens bleek ALZ-113 -ook wel bekend als de “apengriep”- bijzonder dodelijke gevolgen te hebben. In korte tijd raakten mensen over de hele wereld besmet. De resulterende pandemie veroorzaakte een chaos die leidde tot de ondergang van regeringen en economieën. Na een lange strijd te hebben gevoerd tegen het virus en onder elkaar lijkt het menselijk ras dan toch te zijn uitgestorven.

10 jaar na hun grote ontsnapping blijken de leefomstandigheden van de apen in de bossen van Californië flink te zijn opgebloeid. Hun nog altijd charismatische leider Caesar heeft daar inmiddels zijn eigen reservaat gesticht. De dieren leren jagen, paardrijden, communicatie in gebarentaal en zelfs praten in de vorm van korte zinnen: “Apen, samen, sterk!”. Ze krijgen zelfs les in lezen en schrijven van de wijze orang-oetan Maurice (Karin Konoval). De enige regel waar elke aap zich aan moet houden is: “aap doodt niet andere aap”.

De rust wordt plotseling verstoord wanneer een patrouille mensen in het gebied wordt gesignaleerd. Een geringe groep overlevenden van het apenvirus woont nog altijd in het centrum van San Francisco. De mannen Malcolm (Jason Clarke) en Dreyfus (Gary Oldman) werken al jarenlang aan de wederopbouw van de menselijke beschaving. Ze hebben hoop op het contacteren van andere overlevenden elders op de wereld, maar moeten daarvoor wel eerst over stroom beschikken. Malcolm trekt daarom het bos in zodat hij de elektriciteitscentrale bij de rivier kan activeren.

De apen staan niet bepaald te springen om de aanwezigheid van de mensen met hun vuurwapens. Caesar heeft echter een zwak voor ze, hij groeide immers op in het huis van een vriendelijke wetenschapper. Bovendien wil hij geen confrontatie met mogelijke slachtoffers riskeren. Hij gunt de mensen daarom de kans om hun werk te verrichten. Caesars oudste zoon Blue Eyes (Nick Thurston) vindt het allemaal maar een broodje mens-verhaal: hij heeft deze homo sapiens immers nog nooit zelf gezien en vertrouwt ze ook niet. De bonobo Koba (Toby Kebbell) heeft nog minder vertrouwen in een goed afloop. Hij draagt nog letterlijk de littekens van zijn leven in het laboratorium. Als het aan hem ligt worden de mensen zo snel mogelijk aangevallen om ze niet de kans te geven hetzelfde bij hen te doen.

Recensie Dawn of the Planet of the Apes (Sandro Algra) 8

De aap uit de mouw

Toen de trailers in de bioscoop verschenen hoorde ik iemand deze film vergelijken met Avatar. Ik ben geen groot fan van die film en vond het aan het begin dan ook moeilijk om dit echt aan mezelf toe te geven. Maar het is gewoon waar: je kunt er niet omheen dat dit de zoveelste film is over de westerse man die in conflict raakt met een primitieve beschaving die in harmonie leeft met de natuur. Bijna altijd is de boodschap hetzelfde: ‘wie zijn hier de echte wilden?’. Tot een bepaald punt volgt de film de bekende formules van deze verhalen, maar toch weet het geheel je een paar keer te verassen met een onverwachte wending. Ze zijn totaal niet zwart-wit zoals in Avatar. In de eerste helft van de film zit je vooral met de vraag: ‘wie wordt de klootzak die het startschot van de oorlog geeft?’

Ik ben niet de eerste die zegt dat Andy Serkis de Marlon Brando van de motion capture is. Eerder al vertolkte hij de rollen van King Kong en de veelgeprezen Gollum uit de Lord of the Rings/Hobbit-reeks. Je zou denken dat het niet zo moeilijk is om voor de derde keer een intelligent dier te spelen dat op handen en voeten loopt. Bij Rise of the Planet of the Apes was ik echter opnieuw onder de indruk van zijn acteerwerk. Met enkel bewegingen en gezichtsuitdrukkingen wist hij in zijn eentje een hele film te dragen. In deze film is Caesar een compleet volwassen personage geworden. Het is nog steeds een krachtige rol, maar je hebt niet meer zoveel tijd nodig om kennis met hem te maken. Hierdoor maakt hij gelijk plaats voor de nieuwe ster: Koba.

Recensie Dawn of the Planet of the Apes (Sandro Algra) 10

Vanaf de eerste film was het wel duidelijk dat Koba een van de slechteriken zou worden: hij heeft een kort lontje, een gezicht waar alleen een moeder van kan houden en dezelfde (bij)naam als Jozef Stalin. Dit is allemaal het resultaat van wat de mensheid hem heeft aangedaan, daarom kun je het hem ook niet helemaal kwalijk nemen. Hoewel hij loyaal is aan de andere apen is zijn misplaatste haat richting alle mensen simpelweg sterker. Deze passie is de reden dat hij zo geweldig is om naar te kijken. Dus denk erom wetenschappers: als je een wild dier in een laboratorium martelt en vervolgens blootstelt aan experimenten met intelligentie-vergrotende medicijnen is het waarschijnlijk geen goed idee om deze te vernoemen naar een van de grootste massamoordenaars uit de geschiedenis.

De mensen krijgen niet meer de dominante rol die ze in de vorige film hadden. Het is zeker niet zo dat ze er niet meer toe doen, maar ze worden bijna volledig overschaduwd door de apen. Dat is wel een beetje jammer, ik had het gevoel dat zij de film beter hadden kunnen maken. Bij zo’n beetje iedereen is het wel duidelijk dat zij belangrijke familieleden in de loop der jaren zijn kwijtgeraakt. Hierdoor heeft elke persoon een subtiel emotioneel moment. Er is bijvoorbeeld een hele mooie scene waarin Dreyfus zijn oude iPad weer aan de praat krijgt: het eerste waar hij naar kijkt is een foto van zijn gezin. Normaal gesproken weet Gary Oldman de films waarin hij zit wel naar een hoger niveau te tillen met zijn acteerwerk, maar daarvoor was zijn rol deze keer veel te klein. Ik had nog verwacht (en gehoopt) dat Dreyfus de grote tegenhanger van Koba zou worden. Het is op zich wel fijn dat de film hierdoor niet te voorspelbaar werd.

Aapjes kijken in 3D

Dit zeg ik zo’n beetje elk jaar als er een grote film uitkomt met geweldige special effects maar ik had bij de tweede film soms (eindelijk!) het gevoel dat de apen echt waren (hoewel ze geen zichtbare tepels of genitaliën hebben, maar op dat soort details let je doorgaans niet). Als je de eerste film nu terugziet geloof je nooit voor 100% dat Caesar zich in dezelfde kamer bevindt als de mensen. Bij personages die in CGI zijn geanimeerd is er zo goed als altijd iets wat niet lijkt te kloppen met de rest van de omgeving: het kan de lichtval zijn, of de onnatuurlijk ogende bewegingen. In de tweede film is er duidelijk veel aandacht besteed aan kleine details: bij motregen zien we de druppeltjes die in de vacht van de dieren blijven hangen en als het waait lijken de haartjes op hun lichaam afzonderlijk van elkaar te bewegen. Waarschijnlijk speelt bij de illusie ook een rol dat we de apen deze keer meer in een grote groep zien leven. Elke aap is uniek, net als de mensen zijn ze allemaal in één oogopslag herkenbaar. Ongetwijfeld zijn de special effects van deze film over een paar jaar weer achterhaald, maar voorlopig doen de animaties bijna fotorealistisch aan.

Laat het derde deel maar komen!

Een oorlog tussen mens en aap was in dit hoofdstuk van de serie onvermijdelijk. Aan het begin lijkt Dawn of The Planet of the Apes daarmee wel een zomerfilm te worden met een vrij standaard concept. De film bewijst echter dat zelfs compleet uitgekauwde ideeën nog fris kunnen overkomen wanneer zij van uit een unieke invalshoek worden voorzien: ‘hoe zouden andere diersoorten zich gedragen als zij de dominante rol van de westerse man overnamen? Zouden ze moreel superieur zijn of maken ze uiteindelijk dezelfde fouten als wij?’. Het zijn vragen die ik mezelf wel eens vaker heb gesteld. De conclusie waar ik altijd op uitkom is dat ook andere soorten zich waarschijnlijk schuldig zullen maken aan zaken als geweld, jaloezie en machtsmisbruik zodra de kans zich voordoet; en wel omdat zulke karaktereigenschappen voortvloeien uit de eeuwige overlevingsdrang die elk levend organisme van nature meekrijgt. Het is fijn om af en toe een film te zien waarin zulke vraagstukken ook op een eerlijke manier worden behandeld.

Wellicht was de film met een sterkere aanwezigheid van de menselijke personages nog leuker geweest. Een beetje meer humor had ook geen kwaad gekund in dit uiterst sombere verhaal. Voor de rest is deze Planet zeker geen gewone zomerfilm maar oprecht een van de meest aangrijpende actie-avonturenfilms van de hele zomer. Ik heb eerlijk gezegd geen idee welke richting het volgende deel zal inslaan maar kijk er nu al enorm naar uit!

★★★★1/2

Sandro Algra