Sacha Polak (1982) studeerde in 2006 af aan de Nederlandse Film- en Televisie Academie met haar korte film Teer, die zelfs werd geselecteerd voor verschillende internationale filmfestivals. Hierna volgden korte films El Mourabbi (2007), Drang (2008) en Onder De Tafel (2008). In 2009 volgde ze het Directors Lab aan het Binger Filmlab. HEMEL is haar speelfilmdebuut.
In Nieuwe Tieten doet Polak verslag van haar persoonlijke zoektocht rond het erfelijke BRCA1-borstkankergen, waarvan zij zelf draagster is. Haar moeder overleed op 29-jarige leeftijd aan borstkanker. Al jaren weet Sacha dat zij zelf ook draagster is van het gen, maar twijfelt ze wat ze moet doen. Moet zij haar borsten preventief laten verwijderen of laat ze haar borsten misschien voor niets weghalen en ontdoet zij zich hiermee van haar vrouwelijkheid? De documentaire ging op 28 september in première op het Nederlands Film Festival in Utrecht.
“Bizar dat 1 miljoen Nederlanders mijn borsten zagen op het NOS Journaal!”
Angelina Jolie werd er wereldnieuws door, filmmaakster Sacha Polak maakte er een zeer persoonlijk document over: het erfelijke BRCA1-borstkankergen. Wel of niet je borsten preventief verwijderen om daarmee de kans op kanker drastisch te verminderen?
Met Hemel maakte je vorig jaar een verpletterend speelfilmdebuut. Best verrassend dat de opvolger een autobiografische documentaire is.
“Anderhalf jaar geleden hakte ik de knoop door: die documentaire moest er komen. Ongeacht de uitkomst. Vroeger had ik een laconieke houding, “Ik wacht wel tot er een geneesmiddel wordt gevonden. Of tot het moment dat de kanker zich zou manifesteren.” Door het maken van deze documentaire dwong ik mezelf nu actief antwoord te geven op de vraag of ik bereid was mijn nu nog gezonde borsten op te offeren. Bovendien kon ik door de film nog iets moois maken van deze rotsituatie. Toen ik zelf op zoek was naar informatie over mijn situatie, had ik maar wat graag een film over het onderwerp gezien. Maar die film bestond niet.”
Je vader, Hans, en je stiefmoeder Meral Uslu, die ook camerawerk voor Nieuwe tieten deed, zijn beiden zeer ervaren documentairemakers. Heb je hen nog veel advies gevraagd?
“Natuurlijk hebben we vooraf er wel over gesproken, maar zij bleken er totaal andere ideeën over te hebben, dus dat werd verwarrend. Bij mijn fictiewerk is het niet anders. Daarvan krijgen ze van te voren ook niet het scenario te lezen. En daarbij: ik vaar toch wel mijn eigen koers.”
In Nieuwe tieten stellen jouw naasten zich kwetsbaar op. Hadden zij inspraak in wat er wel en niet in beeld zou komen?
“Nee hoor. Ik heb eerst alles gemonteerd en daarna pas die versie laten zien. Rutger, mijn vriend, zei wel eens als ik weer met de camera aankwam: ‘Ik heb er nu geen zin in. Donder op met dat ding.’ Dus dan kwamen er geen beelden. Maar onze ruzies zitten er wel in, ja. Die vertellen ook het verhaal. Ik heb veel materiaal gedraaid dat uiteindelijk niet in de film paste, omdat het te veel zijsporen zou opleveren. Een interview met een heel lieve mevrouw bijvoorbeeld van wie die siliconenborsten door haar lichaam werden afgestoten. Verschrikkelijk dramatisch en erg heftig. Maar het sloot niet aan bij de rest.”
Het NFF-thema van dit jaar is Naakt. Had je zelf moeite met topless in beeld te komen, na de verminking door de operatie?
“Ik voel een afstand tussen mij en die beelden. Misschien is wat ik toon schokkend, maar het is nu eenmaal de realiteit. Ik wilde een eerlijke film maken. Zonder bullshit, zonder censuur. Alleen de operatie is uiteindelijk niet te zien; die beelden waren vooral heftig, zonder iets essentieels toe te voegen. Ik heb ze zelf ook niet teruggezien. Veel kijkers lijken trouwens nog het meest te gruwen van mijn ontstoken navel. Tja, daar heb ik dan schijt aan.”
Kreeg je vanwege jouw filmproject voorrang op de wachtlijst?
“Absoluut niet! In Amsterdam wilden artsen nog wel eens wat uitgebreider de tijd nemen om het een en ander uit te leggen. In België ging de arts ermee akkoord dat er werd gefilmd, op voorwaarde dat het hem geen minuut extra zou kosten. Even wachten tot de camera gereed was, of iets herhalen was er bij hem echt niet bij.”
Er zit jaren werk in de documentaire, en dan haalt Angelina Jolie net voor de eindstreep alle media-aandacht. Balen?
“Dat was onwerkelijk! Echt vreemd dat ‘mijn’ thema ineens wereldnieuws is. Het maakte het tegelijkertijd gemakkelijker voor mij, omdat iedereen ineens weet wat het verhaal van dit specifieke kankergen is. Misschien dat preventieve amputatie daardoor ook iets meer is geaccepteerd. Vorige week zat Nieuwe Tieten opeens in het 8 uur Journaal. Wat een bizar idee dat een miljoen Nederlanders nu mijn borsten hebben gezien!”
Een mogelijke vervolgstap zou het preventief verwijderen van je eierstokken zijn. Maar er is ook een kinderwens. Is dit materiaal voor een volgende documentaire?
“Nee. Kinderen krijgen, dat is iets tussen mijn vriend en mij. Dus privé. Dat blijft van ons.”
Sandra Ekkelboom
GESCHREVEN DOOR
