Recensie | Funny Games (Raymond Doetjes)

Wij allen weten dat de Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en India een zeer respectabele filmindustrie hebben. Oostenrijk daarentegen is niet een land waar men op het eerste zicht aan denkt, vooral niet als het gaat om geweldig geacteerde, low budget films. Funny Games is een film die Oostenrijk, zeker onder horror- en thriller-fans op de kaart heeft gezet. Deze film is zelfs zo succesvol geworden dat een Amerikaanse producer een shot voor shot remake heeft laten maken.

Titel: Funny Games
Regisseur: Michael Haneke
Scenario: Michael Haneke
Cast: Susanne Lothar, Frank Giering, Arno Frisch, Ulrich Mühe, Frank Giering
Speelduur: 101 minuten
Genre: Thriller / Horror
Release: 1997

Plot

Funny Games is een “house invasion” horror van de schrijver Michael Haneke, die eveneens de regie voor zijn rekening nam. De film betreft een familie van vader (Ulrich Mühe), moeder (Susanne Lothar) en zoontje (Stefan Clapczynski) die even lekker naar hun vakantiehuisje gaan bij een mooi meer. Eenmaal gearriveerd komen nette jonge studenten even eieren lenen voor de buren en nadien wordt de familie door een stel sadistische psychopaten gegijzeld, mishandeld en psychologisch gemarteld. Maar is alles wel zo kansloos als het lijkt?

Analyse

Zoals gezegd is er een Amerikaanse bijna shot voor shot remake, welke door Haneke zelf gemaakt is; ik zeg alvast, deze moet je niet kijken! Deze komt niet eens in de buurt van het gevoel van wanhoop dat het origineel doet opwekken.

De production-design is heel minimalistisch maar wel doordacht. De kleding keuze, de redelijk lege gedateerde woonkamer; alles helpt het verhaal. Wat een cruciaal verschil is, is dat in de Amerikaanse versie de familie in het eerste shot van rechts naar links rijden – een klassiek shot dat men kiest om de kijker te vertellen dat iemand naar huis terugreist of dat er iets onheilspellend gebeurt. In zijn eerste versie laat Haneke de kijker eerst gewoon kennismaken met dit hele normale gezinnetje, zonder onderbewust een scenario te schetsen. Er is geen overspel in het gezin, er is geen ruzie, het is geen vakantie om het huwelijk te redden. Gewoon een doorsnee gezin; zelfs het kind is netjes!

Het moment dat we kennismaken met één van de psychopaten is er al direct een gevoel van, “hier klopt iets niet”. Toch is het een situatie die iedereen kan overkomen. Dat is wat deze film heel goed weet over te brengen; iedereen kan slachtoffer worden van een stel psychopathische sadisten. Er wordt ook door Haneke gespeeld met onze overmatige beleefdheidsvormen in het Westen; die meestal heel goed zijn, maar enorm uitgebuit kunnen worden door kwaadwillende. Hopeloosheid en overlevingsdrang zijn de overduidelijke onderwerpen hier, maar de subtekst is geweld op tv en hoe wij via de buis de wereld gadeslaan. Pure wanhoop waar wij als gewone stervelingen niet weten mee om te gaan zien wij dagelijks op tv zonder er echt een emotie bij te krijgen. Hier zet Haneke de kijker wel aan het denken, om te beseffen wat er achter de gedissocieerd beelden op tv afspeelt.

Waar de meeste home-invasion thrillers/horrors direct heel brutaal en visueel zijn, gebeurt dat hier nauwelijks. De regisseur heeft geen “martel-porno” nodig om de kijker op zijn puntje van zijn stoel te krijgen en de wanhoop van de familie te beleven. Het acteerwerk van met name Susanne Lothar is zo enorm goed. Zij is sterk wanneer ze het moet zijn maar je ziet de angst, je voelt de wanhoop. Ulrich Mühe heeft enorme goede momenten, maar is iets minder consistent in mijn belevenis – wellicht omdat hij de klassieke vaderrol probeert te vervullen maar in vergelijk met de Amerikaanse Tim Roth, speelt Mühe zonder enige ‘Mühe’ de Amerikaan van het doek. Zelfs de kleine Stefan – die een kleine maar belangrijke rol vervult—is enorm goed gecast. De set dressing en set designs zijn minimalistisch waardoor men als kijker een leegte voelt, die helpt bij de associatie van het gegijzelde trio.

Er zijn een tweetal erg lange longshots, waar helemaal niets gebeurt. Men ziet een personage helemaal alleen zitten! Als kijker wordt je als zodanig gedwongen om je zo te verplaatsen in de gedachten van het personage. Waar typische Hollywood films het begrip “Let it sit and linger” niet begrijpen, doet Haneke het wel en de kijker heeft niet het gevoel vooruit te moeten spoelen. Wederom speelt dit met Haneke z’n visie dat wij dagelijks heel veel ellende zien op tv, maar wij ons er nauwelijks in verdiepen of mee associëren. Hier wordt je gedwongen om je met het personage te associëren en in hun situatie te verdiepen.

De brutaliteit van de psychopaten wordt ook op de kijker afgespiegeld. Door slimme “fourth wall breaks” (het direct kijken in de camera en de kijker aanspreken) worden wij als kijker aan de kant van de psychopaten geplaatst als passieve medeplichtige – zoals wij dagelijks met het geweld op televisie doen; wij zien de ellende en we zeggen hooguit,“Oooh wat erg!” Vervolgens zappen we verder en kijken naar een stukje entertainment met een goede afloop. Het ‘zappen’ wat wij doen speelt op een gegeven moment een cruciale rol in de film. Het benadrukt hoe wij als kijkers in de echte wereld makkelijk wegzappen naar eenvoudig ‘dom’ vermaak en wellicht de werkelijkheid te verhullen. De TV als metafoor van ellende en ontsnapping uit de ellende.

Conclusie

Het verhaal van Haneke heeft een hele duidelijke tekst van wanhoop en overlevingsdrang maar het is de subtekst van geweld op tv dat de film een intelligente house-invasion film maakt. Alle horror zaken spelen zich af buiten beeld, wij zien alleen de gevolgen van de ellende – net zoals eigenlijk vaak op het nieuws. Funny Games is dan inmiddels al 21 jaar oud, maar is wellicht alleen maar actueler geworden door het groeiende geweld in de wereld en op tv sinds 1997. Laat de Amerikaanse versie alstublieft links liggen want ook al is deze door Haneke zelf geregisseerd, het is zeker niet zo emotioneel. Het “George Lucas syndroom” om je oude werk te verbeteren werkte hier dus ook niet. Zelfs mijn Amerikaanse vrienden, die geen woord Duits spreken! Vinden de Duitse versie veel beter dan de Amerikaanse versie. 4,5/5 STERREN! ABSOLUTE AANRADER!

Raymond Doetjes, Subliminal Artist Productions

★★★★★

Deel jij dezelfde mening over Funny Games als Raymond? Of heb je juist een hele andere mening? Laat het ons weten in de comments!